Động lực thúc đẩy lĩnh vực đào tạo sinh viên y khoa
Do bệnh nhân trở thành tiêu điểm của ngành y nên mối quan hệ bác sĩ- người bệnh đã bắt đầu chuyển sang hình thái mới, mang tính đối tác ngang bằng, và công nghệ kỹ thuật số đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ hết trong chăm sóc sức khỏe. Để nắm bắt được công nghệ, thế hệ bác sĩ tương lai phải thỏa mãn nhiều tiêu chí quan trọng, buộc lĩnh vực đào tạo sinh viên y khoa phải đi trước đón đầu. Sự tiến bộ của công nghệ kỹ thuật số, công nghệ thông tin (CNTT) và sự xuất hiện của internet với các kênh truyền thông xã hội đã tác động không nhỏ tới ngành y. Cấu trúc “tòa tháp ngà y học” bắt đầu thay đổi bởi nguồn kiến thức rộng lớn trực tuyến, từ các kênh truyền thông xã hội kết nối với bệnh nhân, cung cấp rất nhiều thông tin liên quan đến cả y lẫn dược. Sức mạnh của các cộng đồng trực tuyến đã thúc đẩy mối quan hệ bác sĩ-bệnh nhân lên thêm một ngưỡng mới. Nói ngắn hơn, bệnh nhân cần được cung cấp các dịch vụ tốt hơn, dân chủ hơn, không còn mang tính độc quyền như trước nữa.
Công nghệ kỹ thuật số trong ngành y đã và đang phát triển sôi động, ra đời nhiều thiết bị y tế thu nhỏ, số hóa và kết nối liên thông để dùng cho mục đích cá nhân. Ví dụ, công nghệ Telemedicine, chẩn đoán di động, máy bay không người lái y tế hoặc in ấn 3D... đã tạo điều kiện thuận lợi cho ngành y và người bệnh. Cùng với xét nghiệm di truyền trực tiếp, ứng dụng công nghê gen, trí thông minh nhân tạo (AI), công nghệ y tế kỹ thuật số... sẽ chuyển đổi lĩnh vực chăm sóc sức khỏe từ phản ứng sang y tế dự phòng. Điều đó có nghĩa, các công cụ phòng ngừa ngày càng tốt hơn và dễ tiếp cận hơn, tiên đoán sớm bệnh nên việc phòng ngừa và chữa trị sẽ đạt hiệu quả cao hơn. Trong tương lai, các chuyên gia y tế sẽ đóng vai trò như một dịch giả giữa các dữ liệu kỹ thuật và bệnh nhân; như một “hướng đạo sinh” trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, cố vấn chăm sóc sức khỏe thay vì khám và cấp đơn thuốc như hiện nay. Mối quan hệ giữa bác sĩ-bệnh nhân thế kỷ 21 sẽ thay đổi đáng kể, bác sĩ tương lai cần được đào tạo bài bản hơn, đa dạng hơn mới có thể đáp ứng tốt các nhiệm vụ nói trên.
Vì lý do trên, cộng đồng y tế cần thiết lập các nguyên tắc mới cho đào tạo y khoa, tạo ra thế hệ bác sĩ mới, giỏi cả chuyên môn lẫn công nghệ số, tin học. Theo FC, mùa Thu 2017, Đại học Y khoa Semmelweis (SMS) của Hungary đã phát động chiến dịch mang tên Lessons in Digital Health (Bài học về Sức khỏe kỹ thuật số) để tăng cường kiến thức kỹ thuật số trong y khoa và bước đầu đã đạt được kết quả tốt, đặc biệt, sinh viên rất hứng thú với môn học này.
Một số nguyên tắc đào tạo bác sĩ kỷ nguyên số
Kiến thức kỹ thuật số phải đi trước một bước:
Sự cần thiết đầu tiên là kiến thức kỹ thuật số phải đi trước, sinh viên y khoa, giáo sư và bác sĩ đều phải trang bị cho mình kiến thức này. Biết cách tìm kiếm, phân tích, và đánh giá thông tin; đánh giá chất lượng trang web y tế; biết cách làm việc với các bệnh nhân thông qua nền kỹ thuật số..., đó là những kỹ năng cơ bản cho các bác sĩ trong tương lai. Cũng phải nói thêm rằng, kỹ thuật số luôn luôn biến thiên và thay đổi nên mọi người không chỉ nắm được những điều cơ bản mà còn đoán trước được xu hướng mới để cập nhật và theo đuổi kịp thời với không gian trực tuyến.
Sinh viên phải hiểu rõ vai trò của bệnh nhân:
Xưa và nay, cộng đồng y tế đều hiểu bệnh nhân là mục tiêu quan trọng của ngành y nhưng trong thời đại kỹ thuật số, điều này lại quan trọng hơn, cho dù đó là việc phát triển một loại thuốc mới, cách điều trị mới hoặc cho ra đời một bệnh viện mới thì bệnh nhân vẫn là “trung tâm của vũ trụ”. Chính vì vậy, bệnh nhân còn được xếp trong danh sách hội đồng tư vấn của các công ty dược phẩm lớn, của bệnh viện, hay trong các sự kiện y tế có liên quan. Nếu sinh viên y khoa được đào tạo kiến thức này sẽ giúp họ trở thành bác sĩ thực hành tốt trong tương lai.
Cho phép sinh viên làm việc với bệnh nhân ngay từ ngày đầu tiên:
Sinh viên y khoa thực sự cần phải ở gần bệnh nhân “ngay từ đầu khóa học”, điều này sẽ giúp sinh viên cảm thông với những đau khổ của họ và từ đó nhanh chóng tìm cách giúp họ sớm thoát ra khỏi những vấn đề bức xúc của bệnh tật. Ngoài ra, sinh viên cũng nên làm quen với các tiện ích y học, các trình theo dõi, thiết bị mang trên người và các giải pháp kỹ thuật số khác để giúp bệnh nhân nhanh lành bệnh và giúp họ sống tốt trong những năm tháng còn lại của cuộc đời. Đại học Radboud Hà Lan lá nơi đã thành công với mô hình giáo dục này, khiến bệnh nhân luôn luôn nằm trong tầm kiểm soát của sinh viên y khoa.
Tạo tư duy thiết kế y khoa thông qua các hội thảo:
Mặc dù tư duy này bắt nguồn từ thiết kế nhưng nó đã phủ sóng sang cả lĩnh vực kinh doanh và đang từng bước thâm nhập vào lĩnh vực y học. Đó là nguyên tắc phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng. Nếu bác sĩ có ý tưởng cải tiến điều trị, một loại thuốc hoặc quản lý bệnh nhân bằng công nghệ, họ hoàn toàn có thể làm được. Nhưng để làm được điều này, sinh viên y khoa cần có môi trường để làm quen với sáng kiến lẫn thực hành. Các loại hội thảo DIY (tự sáng tạo), chẳng hạn như hội thảo Makerspaces có tác dụng rất hữu ích, giúp sinh viên biết cách tạo ra ý tưởng mới theo một giải pháp thực tế, cách làm việc theo nhóm và cách tạo ra những công cụ cần thiết cho công việc của mình.
Thông qua tiếp sức sớm với bệnh nhân, hội thảo... sinh viên sẽ có nhiều sáng kiến hữu ích
Ứng dụng giáo cụ tiên tiến vào giảng dạy:
Công cụ học tập trực tuyến gần như là vô tận, ví dụ như các ứng dụng, câu hỏi vấn đáp, bài giảng trên Youtube, TED (Công nghệ, giải trí, thiết kế hay còn gọi là hội thảo)... là những kho giáo cụ tiên tiến mà các giáo sư y khoa nên khai thác cho giảng dạy. Ví dụ, Anatomage Table là bề mặt giải phẫu ảo đầu tiên trên thế giới, rất hoàn hảo cho việc dạy giải phẫu. Các thiết bị thực tế hỗn hợp Hololens cũng là một công cụ tuyệt vời để nghiên cứu cơ thể con người. Năm 2019, một số trường đại học như Case Western của Mỹ có kế hoạch hợp tác với Cleveland Clinic đưa công cụ Anatomage table vào giảng dạy bộ môn giải phẫu, phục vụ nghiên cứu khoa học, đặc biệt là dạy một số môn bệnh học trong lâm sàng… Anatomage Table là hệ thống giải phẫu hình 3D công nghệ tiên tiến nhất cho giáo dục giải phẫu đã và đang được ứng dụng bởi nhiều trường y và các tổ chức hàng đầu thế giới. Với công cụ này học sinh sẽ không phải thực hành học giải phẫu trên xác chết mà từ thực tế ảo thông qua Hololens.
Ngoài Anatomage Table còn nhiều công nghệ mới sẽ được đưa vào giảng dạy trong y khoa để giúp sinh viên làm quen với các công cụ công nghệ số. Trí thông minh nhân tạo, thực tế ảo và thực tế tăng cường (VR/AR), in 3D, rôbốt hoặc giải trình tự bộ gen giá rẻ sẽ thay đổi cách con người nhận biết, phân phối thuốc tới tay người bệnh cũng như trong điều trị. Nhờ những công cụ này, không chỉ có hiệu quả đào tạo, chữa bệnh được cải thiện mà vị thế của ngành y lẫn chuyên gia y tế được nâng cao.
Bác sĩ và bệnh nhân cùng vào cuộc:
Khi mối quan hệ bệnh nhân-bác sĩ chuyển từ quyền lực bất xứng, bao cấp sang mối quan hệ đối tác bình đẳng, thì mối quan hệ giữa giáo sư-sinh viên cũng thay đổi theo. Vị giáo sư không phải là người “bao cấp” kiến thức và chính các vị giáo sư cũng học hỏi được nhiều điều bổ ích từ sinh viên và kết hợp phản hồi vào chương trình giảng dạy, giúp giáo trình sinh động, thực tế hơn. Từ đó, các giáo sư có thể cung cấp cho sinh viên các câu hỏi, khuyến cáo và nhận về những đóng góp mang tính xây dựng.
Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh như hiện nay thì cả bác sĩ lẫn bệnh nhân cùng vào cuộc để làm, chủ công nghệ nhằm đạt hiệu quả điều trị cao hơn, giảm thiểu chi phí. Sự tín nhiệm của bác sĩ là rất quan trọng, bác sĩ không thể không nói với bệnh nhân về tác hại khi nhìn thấy họ hút thuốc lá hay nhiều khuyến cáo bổ ích khác. Lời nói của bác sĩ có trọng lượng hơn so với từ các nguồn khuyến cáo khác. Bác sĩ chỉ dẫn ân cần người bệnh sử dụng các thiết bị y tế như máy đo huyết áp, đo đường huyết, ứng dụng sức, máy theo dõi tập thể dục, hay các thiết bị y tế mang trên người sẽ giúp bệnh nhân quản lý sức khỏe cho bản thân một cách tốt hơn.
DS. TRANG NHUNG
((Theo Medicalfuturist- 8/2018))